موضوع حضانت و ملاقات فرزند بعد از طلاق، از مهمترین مباحثی است که موجب اختلاف بین والدین می شود. طبق قانون هیچ کس حق ندارد والدین و فرزندان را از ملاقات یکدیگر محروم نماید. بنابراین مسئول حضانت باید امکان ملاقات فرزند را برای والد دیگر و سایر افراد ذی حق، فراهم نماید در غیر این صورت مجرم خواهد بود.
یکی از حقوق طبیعی و قانونی فرزند امکان ملاقات با والدین و دریافت توجه و محبت آنان است. زمانی که بین والدین اختلاف افتاده و موجبات طلاق فراهم می گردد، چه اتفاقی می افتد؟ چه کسی حضانت را بر عهده می گیرد؟ طرف دیگر چگونه می تواند با فرزند خود ملاقات داشته باشد؟ قانون جدید ملاقات فرزند چه شرایطی را در نظر می گیرد؟ اگر مسئول حضانت مانع این ملاقات شود، در برابر قانون چه حکمی دارد؟
طبیعتا بعد از طلاق، فرزندان مشترک نمی توانند به طور همزمان با پدر و مادر خود زندگی کنند. بنابراین یکی از والدین طبق قانون یا توافق طرفین، حضانت را بر عهده می گیرد. طبق ماده 1169 قانون مدنی، اولویت نگهداری طفل تا سن قانونی (7 سال تمام برای فرزند دختر و پسر) با مادر و بعد از آن (تا سن بلوغ) با پدر است. حضانت فرزندان بعد از بلوغ به تصمیم شخصی آنها بستگی دارد.
اگر هر یک از والدین شرایط کافی برای حضانت نداشته باشند (مانند جنون یا ازدواج مجدد مادر) یا اختلاف بین آنها باشد، دادگاه تعیین تکلیف خواهد کرد. همچنین اگر والدین بر سر موضوع حضانت توافق داشته باشند، این توافقات مورد تایید دادگاه خواهد بود. مثلا ممکن است مادر در ازای بخشیدن مهریه، حضانت فرزندان را به طور کامل در اختیار بگیرد. جهت کسب اطلاعات بیشتر بهتر است با وکیل خانواده مشورت نمایید.
ملاقات با فرزند بعد از طلاق
زمانی که یکی از والدین یا شخص ثالث به عنوان مسئول حضانت فرزندان تعیین می شود به این معنا نیست که حق ملاقات با فرزند بعد از طلاق، از طرف دیگر سلب می شود. ملاقات با فرزند و برقراری رابطه احساسی و عاطفی با او، جزو حقوق معنوی و غیرمالی والدین است.
معیار اصلی برای تعیین شرایط ملاقات با فرزند بعد از طلاق، توافق والدین است. در این توافقات حتی ممکن است یکی از والدین به طور کامل از حق خود برای ملاقات صرف نظر نماید.
در صورت عدم توافق بین آنها، دادگاه خانواده شرایط ملاقات با فرزند را به طور دقیق مشخص می کند. برای این منظور والدین یا سایر افراد ذی حق، باید به دادگاه خانواده محل سکونت خود مراجعه نمایند. بهتر است قبل از اقدام قضایی از مشاوره حقوقی وکیل متخصص بهره مند شوید.
ملاقات با فرزند قبل از طلاق
معمولا بین جدایی والدین و حکم طلاق فاصله زمانی وجود دارد. در این مدت شرایط ملاقات با فرزند چگونه خواهد بود؟ در این حالت هم معیار اصلی توافق والدین است و در صورت اختلاف می توانند به دادگاه خانواده مراجعه نمایند.
شرایط ملاقات با فرزند
اگر در مورد شرایط ملاقات با فرزند بین والدین توافق وجود داشته باشد، دادگاه بر اساس همین توافقات رای خود را صادر می کند. اما اگر اختلاف وجود داشته باشد، دادگاه خانواده با در نظر گرفتن مصلحت و غبطه طفل، زمان، مکان و تعداد دفعات ملاقات را تعیین می کند. اگر به دلایل مختلف این شرایط نیاز به تغییر داشته باشد، دادگاهی که رای اول را صادر نموده صلاحیت رسیدگی و تعیین شرایط جدید را دارد.
نکته مهم در مورد مدت زمان ملاقات فرزند این است که به طور معمول بیش از 24 ساعت در هفته تعیین نمی شود زیرا به آسایش و شرایط تحصیل طفل آسیب وارد می کند.
جرم ممانعت از ملاقات با فرزند
همان طور که اشاره شد هیچ کس حق ندارد مانع ملاقات والدین با فرزندان شود. طبق ماده 54 قانون حمایت از خانواده مصوب 1391، اگر مسئول حضانت از ملاقات طفل با اشخاص ذی حق (مانند والد دیگر، پدر بزرگ و مادر بزرگ) شود، مجرم خواهد بود. مجازات او در بار اول جزای نقدی درجه هشت و در صورت تکرار حداکثر مجازات (حداکثر ده میلیون ریال) خواهد بود. لازم به ذکر است شورای حل اختلاف مرجع صالح برای رسیدگی به این جرم می باشد. برای دریافت راهنمایی بیشتر از یک وکیل طلاق زبده کمک بخواهید.
توجه داشته باشید حق ملاقات مختص پدر و مادر نیست بلکه پدر بزرگ، مادر بزرگ و سایر اقوام و خویشان نزدیک این حق را دارند و می توانند برای احقاق حق خود به دادگاه خانواده مراجعه نمایند. در این راستا راهنمایی وکیل بسیار موثر خواهد بود.
حضانت فرزند بعد از طلاق
عدم تمایل فرزند برای ملاقات با پدر یا مادر
ممکن است به دلایل مختلف فرزند از ملاقات با پدر و مادر بعد از طلاق اکراه داشته باشد. آیا این عدم تمایل می تواند باعث سلب حق والدین جهت ملاقات شود؟ از آن جایی که ملاقات با فرزند بعد از طلاق یا قبل از آن، حق معنوی و قانونی والدین است، عدم تمایل کودک باعث سلب این حق نمی گردد. در این شرایط دادگاه مصلحت کودک و والدین و عواطف روحی و روانی آنها را در تعیین ساعات و تعداد دفعات ملاقات، مد نظر قرار می دهد. البته این موضوع در مورد فرزندان نابالغ (کمتر از 9 سالگی برای دختران و کمتر از 15 سالگی برای پسران) مصداق دارد.
صرف نظر نمودن از حق ملاقات با فرزند بعد از طلاق
ممکن است در طلاق توافقی پدر یا مادر از حق خود برای ملاقات با فرزند بعد از طلاق صرف نظر نماید. به عنوان مثال شرط شود که مادر حق ملاقات با فرزند خود را ندارد. در چنین شرایطی اگر بعد از طلاق به هر دلیل قصد ملاقات با فرزند خود را داشته باشد باید به دادگاه خانواده مراجعه کند. اگر غبطه و مصلحت کودک ایجاب کند (طبق ماده 45 قانون خانواده)، دادگاه رای به ملاقات می دهد. والد مسئول حضانت اجازه ندارد مانع این ملاقات شود.
طبق قانون والدین حق دارند فرزندان خود را بعد از طلاق یا قبل از آن ملاقات نمایند. ممانعت از این حق جرم است. برای حل اختلاف در زمینه ملاقات با فرزند بعد از طلاق، باید با کمک و همراهی وکیل با تجربه، به دادگاه خانواده مراجعه نمود. توجه داشته باشید نکات ارائه شده مربوط به ملاقات با فرزند نابالغ است. برای فرزندانی که به سن بلوغ رسیده اند (برای دختران 9 سال قمری تمام و برای پسران 15 سال قمری تمام) این دعوا قابل استماع نیست. در این شرایط نظر فرزند تعیین کننده خواهد بود اما به هر حال نمی توان مانع ملاقات با فرزند و برقراری ارتباط عاطفی و احساسی والدین و فرزندان شد.