بررسی تفاوت نحله و اجرت المثل در حقوق ایران

در این نوشتار به بررسی مهمترین تفاوت نحله و اجرت المثل پرداخته ایم. برای تشخیص تفاوت های موجود بین این دو نهاد حقوقی، نخست ضروری است تا ابتدا مفهوم قانونی نحله و اجرت المثل را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار دهیم. در لغت نحله به معنای بخشش است و منظور از آن مالی است که در عقد ازدواج دائم، شوهر باید به همسر خویش بپردازد. مستند شرعی پرداخت نحله، آیه چهارم از سوره مبارکه نساء می باشد. از نظر قانونی مطابق با بند ب تبصره 6 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق، با توجه به سال های زندگی مشترک زوجین و نوع اقداماتی که زوجه در منزل شوهر انجام داده است، در هنگام طلاق دادگاه شوهر را محکوم به پرداخت مبلغ معینی تحت عنوان نحله به زوجه می نماید. در ادامه ضمن بررسی اجرت المثل در دادگاه خانواده، به بررسی مهمترین تفاوت های موجود میان نحله و اجرت المثل خواهیم پرداخت. 

منظور از اجرت المثل ایام زوجیت چیست؟

به موجب قانون حمایت خانواده، زوجه می تواند بها یا اجرت المثل اقدامات و خدماتی که در منزل شوهر انجام داده است را از او مطالبه کند. مطابق با ماده 336 قانون مدنی، برای آن که زوجه بتواند اجرت المثل ایام زوجیت را از شوهر مطالبه نماید، شرایط حقوقی زیر باید وجود داشته باشد:

• اجرت المثل تنها به اعمالی تعلق می گیرد، که زوجه شرعاً موظف به انجام آن نباشد. بنابراین به اموری که جز تکالیف شرعی زوجه به شمار می رود، اجرت المثل تعلق نمی گیرد. 
• یکی دیگر از شروط مهم برای دریافت اجرت المثل ایام زوجیت این است که زوجه نباید خدمات و اقداماتی که انجام داده است را به صورت تبرعی انجام داده باشد. بنابراین اگر شوهر بتواند اثبات کند که زوجه به صورت تبرعی و بدون قصد دریافت وجه، خدماتی از قبیل آشپزی، رفت و روب و … را انجام داده است، به زوجه اجرت المثل تعلق نمی گیرد. 
• تنها به آن دسته از اقداماتی اجرت المثل تعلق می گیرد که زوجه به دستور زوجه، آن اقدامات  را انجام نداده باشد. در نتیجه اگر برای دادگاه ثابت شود که زوجه به دستور زوج کارهای منزل را انجام نمی داده است، مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت ممکن نخواهد بود.

مهمترین تفاوت نحله و اجرت المثل چیست؟

تفاوت نحله و اجرت المثل چیست؟ از نظر حقوقی مهمترین فرق نحله و اجرت المثل در این است که دادگاه نمی تواند به طور همزمان، هم حکم به پرداخت نحله و هم حکم به پرداخت اجرت المثل صادر کند. علاوه بر این برخی از مهمترین تفاوت های حقوقی میان نحله و اجرت المثل از قرار زیر است:

• فرق نحله و اجرت المثل از نظر میزان مبلغ قابل پرداخت؛ نکته شایان توجه در این خصوص این است که میزان نحله و اجرت المثل در هر دو حال توسط دادگاه خانواده تعیین می شود. دادگاه خانواده در تعیین میزان نحله قابل پرداخت، سال هایی که زوجین با همدیگر زندگی مشترک داشته و خدماتی که زوجه در منزل شوهر ارائه نموده است محاسبه می شود. این در حالی است که برای تعیین میزان اجرت المثل، دادگاه به اعمال و اقداماتی توجه دارد که زوجه به دستور شوهر در زندگی مشترک انجام داده است. 
• نحله در اصطلاح به معنای بخشش است و از نظر حقوقی مالی است که هنگام طلاق شوهر مطابق با تصمیم دادگاه خانواده به همسر خود می پردازد. به عبارت دیگر انجام کار یا اقدامات خاصی از طرف زوجه برای تعلق نحله شرط نیست. در حالی که برای اثبات اجرت المثل ایام زوجیت، باید ثابت شود که زوجه در زندگی زناشویی به دستور شوهر اقداماتی را انجام داده است. بنابراین اگر ثابت شود زوجه در منزل شوهر اقداماتی که به آن اجرت المثل تعلق می گیرد را انجام نداده است، زوجه نمی تواند اجرت المثل ایام زوجیت را از شوهر مطالبه نماید.