منظور از دادنامه همان رای یا حکم دادگاه می باشد که پس از اعلام ختم دادرسی، صادر می شود. هرگاه در یک مرجع قضایی اعم از مراجع حقوقی، کیفری، خانواده و … قاضی دادگاه بخواهد در خصوص موضوع تعیین تکلیف نماید باید حکم یا دادنامه را صادر کرده و امضا کند. به عنوان مثال هنگامی که یک پرونده سرقت مورد رسیدگی قرار می گیرد، دادگاه کیفری تحقیقات لازم را انجام می دهد. برای روشن شدن ابعاد موضوع، دادگاه ممکن است قرارهای قانونی گوناگون مثل قرار کارشناسی، قرار بازداشت موقت و … صادر کند. پس از تشکیل جلسه دادرسی و احضار طرفین، قاضی دادگاه محتویات پرونده و اظهارات طرفین را مورد بررسی قرار می دهد. چنانچه تحقیقات دادگاه کافی باشد، ختم رسیدگی اعلام می شود. پس از اعلام ختم رسیدگی، دادگاه کیفری حکم یا دادنامه را صادر کرده و در ضمن آن نسبت به مجرمیت یا برائت متهم، تعیین تکلیف می کند.
دادنامه توسط چه مرجعی صادر می شود؟
تا اینجا دانستیم که دادنامه همان حکم دادگاه یا مرجع قضایی است که پس از پایان تحقیقات و رسیدگی صادر می شود. به عبارت دیگر قاضی دادگاه با صدور دادنامه، در خصوص موضوع پرونده اظهار نظر نهایی می کند. به طور کلی دادنامه توسط قضات مراجع قضایی صادر می شود. منظور از مراجع قضایی، گروه گسترده ای از محاکم بدوی، تجدید نظر، دیوان عالی کشور، دیوان عدالت اداری، دادگاه انتظامی قضات و … می باشد که در خصوص پرونده های حقوقی تعیین تکلیف می کند. بنابراین در مورد موضوعات قضایی گوناگون مثل دعاوی حقوقی، دعاوی خانوادگی، دعاوی ثبتی، دعاوی کیفری، جرایم مالیاتی، جرایم سیاسی و … ممکن است توسط مراجع قضایی دادنامه صادر شود.
در دادنامه چه اطلاعاتی ذکر می شود؟
بر حسب این که دادنامه توسط کدام مرجع قضایی و در خصوص چه موضوعی صادر شده باشد، اطلاعاتی که قانوناً باید در آن درج گردد متفاوت است. در دادنامه‌هایی که توسط دادگاه عمومی و حقوقی صادر می شود، اطلاعات زیر باید وجود داشته باشد:
- نام و مشخصات خواهان
- نام و مشخصات خوانده
- موضوع دعوی؛ مثلاً الزام به تنظیم سند رسمی یا مطالبه وجه نقد به عنوان موضوع دعوی ذکر می شوند.
- تاریخ تشکیل جلسه دادرسی و عادی یا فوق العاده بودن وقت دادرسی نیز یکی دیگر از موضوعاتی است که توسط قاضی دادگاه عمومی و حقوقی در دادنامه قید می شود.
- حکم دادگاه؛ منظور از حکم دادگاه، تصمیم قاضی رسیدگی کننده به ادعای خواهان است. در صورتی که پس از تشکیل جلسه دادرسی و بررسی پرونده، قاضی دادگاه خواهان را صاحب‌حق تشخیص دهد، حکم محکومیت خوانده را صادر می کند.
- یکی دیگر از موضوعاتی که باید در دادنامه در خصوص آن تعیین تکلیف شود، قابلیت اعتراض به رای دادگاه است. برای مثال اگر حکم دادگاه قابل تجدید نظر در دادگاه تجدید نظر استان باشد، باید در انتهای حکم به وجود حق اعتراض و تجدید نظر خواهی برای طرفین دعوی تصریح نماید.
- یکی از اطلاعات مهم دیگری که باید در دادنامه ذکر شود، حضوری بودن یا غیابی بودن رای دادگاه است. در صورتی که رای دادگاه به صورت غیابی صادر شده باشد، برای محکوم علیه ظرف مهلت بیست روز پس از تاریخ ابلاغ رای، حق واخواهی وجود دارد. این در حالی است که چنانچه رای به صورت حضوری صادر شده باشد، برای محکوم علیه حق واخواهی ایجاد نخواهد شد.
صدور دادنامه در مراجع قضایی کیفری
همانطور که اشاره شد دادنامه ممکن است توسط مراجع قضایی کیفری مثل دادگاه کیفری دو، دادگاه ویژه رسیدگی به جرایم اطفال و دادگاه انقلاب صادر شود. برخی از مهمترین اطلاعاتی که می بایست در آرای صادر شده توسط محاکم کیفری ذکر شده باشد عبارتند از:
- نام و مشخصات متهم؛ متهم کسی است که ارتکاب جرم به او نسبت داده شده است. پیگرد کیفری بر علیه متهم ممکن است به دلیل شکایت شاکی، گزارش مامورین و … آغاز گردد. در هر صورت پس از پایان تحقیقات مقدماتی و تشکیل جلسه دادرسی، در خصوص برائت یا مجرمیت متهم تصمیم گیری خواهد شد.
- عنوان اتهامی؛ منظور جرمی است که متهم به دلیل ارتکاب آن تحت پیگرد کیفری قرار گرفته است. برای مثال سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری و تخریب از جمله جرایمی هستند که در قانون مجازات اسلامی برای آنها مجازات تعزیری تعیین شده است.
- گردش کار پرونده؛ سیستم کیفری ایران به صورت دو مرحله ای سازماندهی شده است. مرحله اول تحقیقات مقدماتی نام دارد که انجام آن اصولاً در صلاحیت دادسرای عمومی و انقلاب است. تحقیقات مقدماتی در مورد جرم به دستور دادستان شروع می شود. اگر ارتکاب جرم برای مقامات قضایی دادسرا محرز شود، مقامات مذکور ضمن صدور کیفرخواست، پرونده را به دادگاه کیفری صالح ارسال می کنند.
- حکم دادگاه؛ یکی از مهمترین اطلاعاتی که باید در دادنامه‌های کیفری ذکر شود، محکومیت یا عدم محکومیت متهم است. در صورتی که ارتکاب جرم توسط متهم برای دادگاه کیفری احراز شود، دادگاه مزبور حکم محکومیت به مجازات را در مورد متهم صادر می کند. اگر ارتکاب جرم توسط متهم برای دادگاه کیفری احراز نشود، حسب مورد قرار منع تعقیب یا حکم برائت صادر می شود.
- حضوری بودن یا غیابی بودن حکم و همچنین قابلیت تجدیدنظر خواهی از حکم، باید در دادنامه کیفری نیز ذکر شود.
مشاوره حقوقی
برای آشنا شدن با انواع دادنامه و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، توصیه می شود با یک یا چند وکیل آنلاین مشاوره حقوقی داشته باشید. شما همچنین می توانید وکالت در پرونده های حقوقی و کیفری خود را به وکلای دادگستری بسپارید. در این صورت وکیل دادگستری می تواند به نمایندگی از شما در محاکم عدلیه حضور پیدا کرده و دعاوی حقوقی و کیفری را پیگیری کند. مشاوره حقوقی فرایندی است که در طی آن، مشاوره گیرنده مسئله حقوقی که به آن دچار شده است را برای وکیل بیان می کند. پس از شنیدن حرف های او وکیل، به عنوان مشاوره دهنده مناسب‌ترین راهکارهای قانونی را به مشاوره گیرنده ارائه می کند. نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که مشاوره حقوقی به معنای پذیرش وکالت نیست.
در این نوشتار دانستیم دادنامه چیست و چه انواعی دارد. یکی از ویژگی های اصلی دادنامه این است که این سند باید توسط مقام قضایی صادر شده باشد. علاوه بر این، صدور سند مذکور باید نشانگر پایان یافتن رسیدگی دادگاه به موضوع باشد. موضوعات مهمی از جمله شماره پرونده، مشخصات طرفین دعوی، تاریخ رسیدگی به پرونده، حضوری بودن یا غیابی بودن رای، قابلیت تجدید نظر خواهی و … بر روی دادنامه قید می شود. این سند باید تاریخ داشته باشد و به امضای قاضی صادرکننده حکم برسد.
شعب دادگاه های عمومی و حقوقی، دادگاه های کیفری، دادگاه انقلاب، دادگاه انتظامی قضات، دادگاه ویژه روحانیت، دیوان عدالت اداری و … برخی از مهمترین مراجع قضایی هستند که دادنامه توسط ایشان صادر می شود. به طور کلی دادنامه همان حکم یا رای نهایی دادگاه است که با صدور آن، رسیدگی به پرونده پایان یافته و پرونده از آن شعبه خارج می شود.
در دادگاه های کیفری یک و تجدیدنظر که با تعدد قاضی به موضوع رسیدگی می شود، دادنامه باید به امضای همه قضات شرکت کننده در دادرسی برسد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید با یک یا چند نفر وکیل دادگستری متخصص در امور دادرسی، مشاوره حقوقی داشته باشید.