تصرف عدوانی، انواع و مجازات آن

تصرف عدوانی حقوقی و کیفری

تصرف عدوانی کیفری: بدون داشتن مجوز یا اجازه از مالک اصلی، استفاده از مال یا اموالی که متعلق به شخص دیگری است را تصرف عُدوانی کیفری می گویند.این نوع تصرف برخلاف قوانین حقوقی محسوب می‌‌شود و در صورت اثبات جرم، متخلف می‎تواند به مجازات حبس یا جریمه اقتصادی محکوم شود. تصرف عدوانی کیفری معمولا بر روی اموال ثابت یا غیرمنقول اعمال می‌شود. برای اثبات این جرم، نیاز به تدلیس مالکیت مال غیرمنقول از طرف متصرف وجود دارد.

تصرف عدوانی حقوقی: در تصرف عدوانی حقوقی، نیاز به احراز مالکیت قبلی مال وجود ندارد. این نوع تصرف بر اساس اثبات تصرف غیرقانونی متصرف انجام می‌‎شود و به دلیل عدم نیاز به اثبات مالکیت قبلی، این نوع تصرف می‎‌تواند برای مالکان مزیتی داشته باشد.

از تفاوت مهم بین تصرف حقوقی و کیفری، رکن روانی است. در تصرف حقوقی، نیاز به اثبات اینکه متصرف آگاهی داشته است که مال متعلق به شخص دیگری است یا خیر، وجود دارد. اگر متصرف بدون اطلاع قبلی از مالکیت اصلی ملک تصرف را انجام داده باشد، باز هم می‌توان او را برای تصرف حقوقی مسئولیت پذیر کرد.
در مقابل، در تصرف عُدوانی کیفری، برای اثبات جرم و محکومیت متصرف، نیاز به اثبات مالکیت اصلی و اقدام غیرمجاز متصرف است. این تفاوت در اثبات مالکیت قبلی باعث می‌شود روند تصرف حقوقی و کیفری متفاوت باشد و در انجام اقدامات قانونی مرتبط با هر نوع تصرف، باید این تفاوت‌ها را در نظر گرفت.

تفاوت های تصرف عدوانی کیفری و حقوقی

بر اساس اظهارات وکیل ملکی و وکیل تخلیه ملک گروه حقوقی دادارمنش در تهران تصرف عدوانی حقوقی چند تفاوت کوچک با تصرف عدوانی کیفری دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره کرده‌ایم.

• در این نوع تصرف نیازی نیست حتما مالک قبلی مال پیدا شود و این مالکیت را ثابت کرد؛در واقع احراز هویت مالک و مالکیت آن بر ملک در تصرف عدوانی حقوقی امر مطرحی نیست و این در حالی است که در تصرف عدوانی کیفری این امر یکی از لازمه‌های اجراست.
• رکن روانی، مسئله‌ای است که تاثیر زیادی در اثبات تصرف عدوانی حقوقی دارد؛ رکن روانی تصرف بدین معناست که این نکته باید برای دادگاه مشخص باشد که آیا متصرف از مالکیت فرد دیگر بر ملک اطلاع داشته یا خیر. برای مثال ممکن است شما مالی را خریداری کرده باشید و پس از خرید اتهام تصرف عدوانی به شما وارد شده باشد در صورتی که شما اصلا اطلاعی از عدم مالکیت فروشنده بر ملک مذکور نداشته‌اید.
• تصرف حقوقی با دادخواست حقوقی مطرح می‌شود اما برای طرح تصرف کیفری نیازی به دادخواست حقوقی نیست و صرف شکایت کیفری برای تعقیب جزایی متهم و صدور حکم رفع تصرف کافی است.
• دعوای تصرف عدوانی با طرح دادخواست قابل پیگیری است اما برای دعوای تصرف عدوانی کیفری حتما باید شکایت کیفری صورت گیرد و دیگر نیازی به ارائه دادخواست نخواهد بود.

شروط تحقق دعوای تصرف عدوانی

بر اساس اظهارات وکیل خوب شرق تهران، بنا بر قانون مدنی، ماده 158، برای تحقق دعوای تصرف عدوانی چندین شرط باید برقرار باشد. از جمله این ظرایط می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

1. قابلیت اثبات سابقه تصرف در ملک مورد دعوا توسط خواهان دعوا: در واقع کسی که در دعوای تصرف عدوانی مدعی است باید بتواند اثبات کند که پیش از تصرف عدوانی در ملک تصرف و مالکیت داشته است.
2. قابلیت اثبات عدم سابقه تصرف خوانده: در واقع باید بتوان اثبات کرد که مالکیت خواهان و شخص غاصب و متصرف پیش از مالکیت و تصرف مالک اصلی ملک نبوده است.
3. غیرمنقول بودن مال مورد دعوا.
4. قابلیت اثبات عدوانی بودن تصرف: در قانون عنوان «بدون رضایت» تاییدی بر عدوانی بودن تصرف است. در واقع اگر بتوان اثبات کرد که تصرف در مال غیرمنقول بدون رضایت مالک یا متصرف قانونی ان بوده است، امکان برنده شدن در دعوای تصرف عدوانی نیز وجود دارد.

در چه مورادی امکان رد شدن دادخواست رفع تصرف عدوانی وجود دارد؟

• در مواردی دعوای تصرف عدوانی از سوی دادگاه رد خواهد شد. در ادامه به اختصار به برخی از این موارد خواهیم پرداخت.
  در صورتی که قردادی فی مابین متصرف و مالک ملک باشد، شکای تصرف عدوانی رد خواهد شد. چرا که در این صورت مسئله خلع ید مطرح خواهد بود.

• وجود مالکیت رسمی و قانونی خواهان، دلیلی بر اثبات تصرف عدوانی خواهد بود اما ارائه سند مالکیت به تنهایی برای اثبات تصرف عدوانی کافی نیست و در صورت عدم وجود ادله کافی برای اثبات تصرف عدوانی، ادخواست آن رد خواهد شد.

• حقوق‌دانان معتقدند که دعوای بین مالک و مستاجر از نوع دعوای تصرف عدوانی نخواهد بود و بدین گونه است که در صورت مطرح شدن، توسط دادگاه رد خواهد شد مگر اینکه مدت زمان رسمی قرارداد به پایان رسیده باشد.