دعوای خلع ید یکی از انواع دعاوی ملکی است که در مورد اموال غیر منقول مثل منزل مسکونی، مغازه و … در دادگاه عمومی و حقوقی اقامه می شود. شخصی که به عنوان خواهان دعوای خلع ید را اقامه می نماید، مدعی این است که طرف مقابل دعوی یا همان خوانده، بر خلاف قانون ملک موضوع دادخواست را به تصرف خود درآورده است. پس از طرح دعوای خلع ید در دادگاه عمومی و حقوقی، جلسه دادرسی تشکیل شده و طرفین دعوی برای شرکت در آن احضار می شوند. پس از تشکیل جلسه دادرسی، دادگاه دادخواست و پیوست های آن را بررسی می کند. دادگاه همچنین اظهارات طرفین دعوی را می شنود و اگر نیاز باشد قرارهای مقتضی از جمله قرار کارشناسی، قرار معاینه محلی و … را صادر می کند. پس از انجام تحقیقات لازم و شنیدن اظهارات طرفین، دادگاه ختم دادرسی را اعلام می کند. پس از اعلام ختم دادرسی چنانچه دادگاه خواهان دعوای خلع ید را وارد تشخیص دهد، حکم خلع ید صادر می شود.
اجرای حکم خلع ید توسط کلانتری محل صورت می پذیرد. اجرای این حکم باید با حضور نماینده دادستان و با رعایت قوانین و مقررات مربوطه صورت گیرد. در ادامه این نوشتار ضمن بررسی چگونگی رسیدگی به دعوای خلع ید، شیوه اجرای حکم خلع ید توسط کلانتری را مورد بررسی قرار می دهیم.
موارد اجرای حکم خلع ید توسط کلانتری
آرایی که توسط دادگاه بدوی در خصوص دعوای خلع ید صادر می شوند، اصولاً قابل تجدیدنظرخواهی است. بنابراین به مدت 20 روز پس از صدور حکم خلع ید توسط دادگاه بدوی، طرفین دعوی می توانند دادخواست تجدیدنظر را در دادگاه تجدید نظر استان مطرح نمایند. پس از سپری شدن مهلت تجدیدنظرخواهی، حکم خلع ید قطعی و قابل اجراء می شود. در این صورت نوبت به صدور اجرائیه می رسد. اجرائیه توسط مدیر دفتر دادگاه بدوی صادر می شود. بر روی اجرائیه قید می گردد که: محکوم علیه مکلف است ظرف مهلت 10 روز پس از ابلاغ اجرائیه، نسبت به اجرای مفاد آن اقدام نماید.
در واقع پس از صدور اجرائیه، محکوم علیه 10 روز فرصت دارد تا از ملک موضوع حکم، رفع تصرف نماید. یعنی باید ملک را تخلیه کرده و آن را به تصرف محکوم له درآورد. اگر محکوم علیه به صورت اختیاری و با رضایت خود، ملک را تخلیه نماید، کافی است یک سازش نامه میان محکوم له و محکوم علیه تنظیم و امضا شود. دادورز یا همان نماینده اجرای احکام دادگستری، بر شیوه اجرای حکم خلع ید نظارت می کند.
چنانچه با وجود صدور اجرائیه و سپری شدن مهلت 10 روز از صدور آن، نوبت به اجرای حکم خلع ید توسط کلانتری می رسد. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص چگونگی اجرای حکم خلع ید، توصیه می شود با یک یا چند نفر وکیل متخصص در امور ملکی مشاوره حقوقی داشته باشید.
شیوه اجرای حکم خلع ید توسط کلانتری
شیوه و مراحل اجرای حکم خلع ید توسط کلانتری از قرار زیر است:
1- پس از صدور اجرائیه، محکوم له باید از طریق سیستم نوبت دهی قضایی برای اجرای حکم خلع ید نوبت بگیرد.
2- سپس با ارائه اجرائیه، واحد اجرای احکام دادگستری ضمن صدور نامه ای به کلانتری محل دستور می دهد که با رعایت مقررات قانونی، در محل ملک موضوع حکم حضور یافته و نسبت به تخلیه آن مبادرت نمایند.
3- سپس محکوم علیه با ارائه نامه مزبور به رئیس کلانتری محل، آنان را برای اجرای حکم به محل ملک راهنمایی می کند. همانطور که اشاره شد برای اجرای حکم خلع ید باید نماینده دادستان نیز حضور داشته باشد و صورت جلسه اجرای حکم را امضا نماید.
4- پس از حضور مسئولین و مامورین کلانتری برای اجرای حکم، ابتدا درب ورودی ملک توسط یک قفل ساز دارای مجوز حرفه ای، باز شده و سپس ملک مزبور تخلیه می شود.
تکلیف اموال و اسنادی که در ملک وجود دارد چیست؟
در بسیاری از موارد، ممکن است هنگام اجرای حکم خلع ید توسط کلانتری، اموال و اسنادی در ملک پیدا شود که به محکوم علیه یا اشخاص دیگر تعلق دارد. در این موارد باید مطابق با ماده 45 قانون اجرای احکام مدنی اقدام گردد. مطابق با ماده مذکور در خصوص اموال و اسنادی که هنگام اجرای حکم تخلیه پیدا می شوند، باید به ترتیب زیر اقدام نمود:
- اوراق بهادار مثل وجوه و اسکناس و همچنین جواهرات به یکی از بانک ها یا صندوق دادگستری سپرده می شود.
- اموالی که با گذشت زمان ضایع می شوند مثل خوراکی ها، مواد شیمیایی و … به دستور دادگستری فروخته شده و مبلغ آن در صندوق دادگستری به امانت گذاشته می شود.
- سایر اموالی که ممکن است هنگام اجرای حکم خلع ید پیدا شوند را دادورز در همان محل یا محل مناسب دیگر نگهداری می کند. دادورز ممکن است نگهداری از این اموال را به حافظ بسپارد.
هزینه های اجرای حکم خلع ید
به طور کلی پرداخت هزینه های مربوط به اجرای حکم خلع ید، بر عهده محکوم علیه قرار دارد. هزینه اجرای حکم معادل نیم عشر یا پنج درصد مبلغ مندرج در دادنامه است. با توجه به نوع ملک و سایر موضوعات پرونده، هزینه های لازم برای اجرای حکم خلع ید متفاوت است.
دعوای خلع ید از جمله دعاوی پیچیده ملکی است که پیگیری آن در دادگاه عمومی و حقوقی مستلزم اشراف بر اطلاعات حقوقی گوناگونی است. از همین رو توصیه می شود پیش از انجام هرگونه عملیات حقوقی در رابطه با دعوای خلع ید، با یک یا چند نفر وکیل دادگستری متخصص در امور ملکی مشاوره حقوقی داشته باشید.