در قانون ایران موقع انعقاد پیوند زناشویی میان دو همسر وظایف و تعهدات گوناگونی بر دوش زن و شوهر جای می گیرد. الواقع زن و شوهر مکلف به ثبت پیوند زناشویی خود در دفاتر رسمی ثبت ازدواج در حضور سردفتر و شهود می باشند. در این هنگام زن و شوهر می بایست اسناد مربوط به ازدواج از جمله قباله ازدواج را امضا کنند. قباله ازدواج سندی رسمی است که مشخصات یک پیوند زناشویی در آن درج می گردد. اطلاعاتی از جمله میزان مهریه زن، وجود وکالت بلاعزل در طلاق، عندالمطالبه یا عندالاستطاعه بودن مهریه در قباله ازدواج قید شده و به امضای زوجین و شهود می رسد.
از نظر حقوقی ریاست خانواده با مرد است و در خصوص موضوعاتی مثل محل زندگی، معاملات مالی و … او تصمیم می گیرد. در مقابل پرداخت هزینه های زندگی زن به عهده شوهر است که تحت عنوان حقوقی نفقه باید پرداخت شود. طلاق به معنای پایان دادن ارادی رابطه زناشویی می باشد که اصولاً حق اعمال آن در اختیار شوهر قرار دارد. البته ممکن است در هنگام انعقاد عقد نکاح، شوهر به همسر خود وکالت در طلاق بدهد. در این صورت زوجه نیز می تواند به نمایندگی از شوهر در دادگاه خانواده حضور یافته و با دریافت گواهی عدم امکان سازش، خود را مطلقه سازد.
مهریه یا صداق مالی است که هنگام ازدواج یا بعد از آن شوهر پرداخت آن به زوجه را می پذیرد. در صورتی که مهریه عندالمطالبه باشد زن هر وقت که خواست می تواند آن را از شوهر مطالبه کند و با دریافت اجرائیه رسمی یا طرح دعوای حقوقی بر علیه شوهر، او را مجبور به پرداخت مهریه نماید. در این نوشتار به بررسی این موضوع پرداخته ایم که از نظر حقوقی آیا حق طلاق بهتر است یا مهریه؟
مقایسه حق طلاق با مهریه
در این نوشتار منظور ما از این که حق طلاق بهتر است یا مهریه این است که برای زوجه ای می خواهد حقوق خود را ایفاء کند، کدام اقدام حقوقی موثر تر است؟ مطالبه مهریه یا اعمال حق طلاق. آنچنان که گذشت زوجه تنها در صورتی از حق طلاق برخوردار خواهد بود که در ضمن عقد نکاح، شوهر وکالت بلاعزل در طلاق را به زوجه خود اعطاء کرده باشد. ابتدا ضروری است با برخی از مهمترین مقررات و قوانین در مورد این دو مفهوم حقوقی یعنی حق طلاق و مهریه آشنا شویم:
مقررات قانونی مربوط به مطالبه مهریه
در عقد دائم مهریه یا صداق ممکن است هنگام انعقاد پیوند زناشویی یا پس از آن تعیین گردد. اما در ازدواج موقت یا منقطع، تعیین مهریه در حین جاری ساختن صیغه ازدواج، ضروری است. مهریه ممکن است توسط شوهر، زن یا هر دوی آنها تعیین شود. همچنین زوجین می توانند تعیین مهریه را به شخص دیگری بسپارند. در صورتی که تعیین مهریه به زن سپرده شده باشد، زن نمی تواند مهریه را بیشتر از مهرالمثل تعیین کند. مهرالمثل یعنی مهریه ای که برای دختران مشابه با شرایط زوجه تعیین می شود. در صورتی که مهریه توسط شوهر یا شخص ثالثی تعیین شود، هیچ محدودیتی از جهت زیاد بودن آن وجود ندارد و در اصطلاح می تواند به اندازه قِنطار (گاو درشتی که داخل پوست آن پر از طلا و جواهر است.) باشد.
همانطور که اشاره شد مهریه ممکن است به صورت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه تعیین شده باشد. هنگامی که مهریه به صورت عندالمطالبه تعیین شده باشد زوجه در زمان دلخواه می تواند پرداخت آن را از شوهر مطالبه کند. همچنین پس از ازدواج، تا زمانی که شوهر مهریه را به زوجه نپرداخته باشد زوجه می تواند از حق حبس استفاده کند. حق حبس حقی است که به موجب آن زوجه می تواند از انجام وظایف زناشویی یعنی تمکین عام و خاص خودداری کند. در صورتی که مهریه به صورت عندالاستطاعه تعیین شده باشد، زوجه تنها در صورتی می تواند آن را مطالبه کند که شوهر توانایی پرداخت آن را داشته باشد. برای مثال اگر مهریه عندالاستطاعه سه دانگ از یک واحد منزل مسکونی باشد، زوجه تنها در صورتی می تواند آن را مطالبه نماید که شوهر توانایی خرید منزل را داشته یا منزل مسکونی خریده باشد.
مطالبه مهریه
اصولاً مهریه مطابق با قباله ازدواج که یک سند رسمی است تعیین می گردد. بنابراین زوجه برای مطالبه مهریه می تواند از طریق دریافت اجرائیه ثبتی اقدام کند. همچنین زوجه می تواند برای دریافت مهریه به دادگاه خانواده مراجعه کرده و بر علیه شوهر خود دعوای مطالبه مهریه را اقامه نماید.
مقررات قانونی مربوط به حق طلاق برای زوجه
حق طلاق بهتر است یا مهریه؟ زوجه زمانی از حق طلاق برخوردار است که شوهر وکالت بلاعزل در طلاق را امضا کرده باشد. البته باید توجه داشت که مطابق با ماده 10 قانون حمایت خانواده انجام هرگونه طلاق در عقد دائم مستلزم صدور گواهی عدم امکان سازش توسط دادگاه خانواده است. بنابراین اگر زوجه بخواهد از حق طلاق خود استفاده کند باید دادخواست طلاق را تنظیم کرده و به دادگاه خانواده تقدیم نماید. برای انجام این کار همچنین می توان به یک نفر وکیل پایه یک دادگستری وکالت داد. در این صورت بدون نیاز به حضور زوجه وکیل طلاق می تواند به نمایندگی از او دادخواست را تنظیم کرده و در دادگاه خانواده اقامه نماید.
دادخواست یک نامه قضایی است که توسط خواهان دعوی یا وکیل مهریه او نگارش می یابد و مشخصات دعوی اعم از طرفین دعوی، موضوع دعوی، هزینه دادرسی و … بر روی آن درج می شود. علاوه بر دادخواست، پیوست های آن نیز می بایست به دادگاه خانواده تقدیم گردد. در موضوع مورد بحث پیوست های دادخواست عبارتند از قباله یا سند ازدواج، وکالت بلاعزل در طلاق، مدارک شناسایی و … .