وجه التزام چیست؟ وجه التزام مبلغ خاصی است که طرفین قرارداد تعیین می کنند، تا چنانچه طرفی از انجام تعهدات قراردادی خودداری نمود، از او دریافت شود. برای مثال در یک مبایعه نامه مربوط به فروش ملک، عبارت زیر ممکن است به عنوان یکی از مفاد قرارداد ذکر شود:« چنانچه خریدار یا فروشنده از انجام تعهدات قراردادی خود از جمله تحویل ملک، پرداخت ثمن و … خودداری کنند، می بایست روزانه مبلغ صد میلیون ریال به عنوان وجه التزام به متعهد له پرداخت کند.»
در حقوق ایران وجه التزام موضوع ماده 230 قانون مدنی است. مطابق با ماده مذکور چنانچه در ضمن معامله، شرط شده باشد که در صورت تخلف یکی از طرفین از انجام تعهدات، مبلغ معینی به متعهد له پرداخت شود، دادگاه نمی تواند او را به بیشتر یا کمتر از آن‌چیزی که ملزم شده است، محکوم نماید. در ادامه این نوشتار ضمن بررسی قوانین و رویه قضایی موجود، شرایط و شیوه دریافت وجه التزام را در حقوق ایران بررسی خواهیم نمود.
وجه التزام چیست؟
وجه التزام همان خسارت قراردادی است. در واقع وجه التزام مبلغ معینی می باشد که طرفین قرارداد متعهد می شوند در صورت عدم انجام تعهدات قراردادی، به طرف مقابل پرداخت کنند. به عبارت دیگر وجه التزام نوعی جبران خسارت است که میزان آن با توافق طرفین قرارداد و در ضمن امضای معامله تعیین می شود. اما باید توجه داشت که ماهیت وجه التزام با جبران خسارت متفاوت است.
شرط اصلی برای مطالبه وجه التزام چیست؟
در اینجا به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که شرط اصلی برای مطالبه و دریافت وجه التزام چیست؟ شرط اصلی برای این که متعهد له بتواند وجه التزام را از طرف قرارداد مطالبه نماید این است که طرف معامله باید از انجام تعهدات قراردادی، خودداری نموده باشد.
متعهد له برای این که وجه التزام را از طرف معامله مطالبه نماید، می تواند دادخواست مطالبه وجه التزام را در دادگاه عمومی و حقوقی اقامه سازد. در قانون آیین دادرسی مدنی، شخصی که دادخواست حقوقی را اقامه می کند، به عنوان خواهان شناخته می شود. خواهان دعوای مطالبه وجه التزام باید در دادگاه ثابت کند که طرف قرارداد یا خوانده، بدون عذر موجه از انجام تعهدات قراردادی خویش خودداری کرده است.
تنظیم دادخواست مطالبه وجه التزام و پیگیری آن در دادگستری مستلزم تسلط و اشراف بر امور حقوقی و قوانین گوناگون است. از همین رو توصیه می شود پیش از طرح دادخواست مطالبه وجه التزام، با یک یا چند نفر وکیل متخصص در امور قراردادها مشاوره حقوقی تلفنی داشته باشید.
شیوه دادرسی در خصوص دعوای مطالبه وجه التزام
حال به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که شیوه دادرسی در خصوص دعوای مطالبه وجه التزام چیست؟ همانطور که اشاره شد برای طرح دعوای مطالبه وجه التزام در دادگاه عمومی، خواهان یا وکیل او می بایست دادخواست را تنظیم کرده و به دفتر دادگاه عمومی و حقوقی ارسال نماید. دادخواست برگه چاپی خاصی است که مشخصات طرفین و نوع دعوای حقوقی بر روی آن درج می شود.
پس از وصول دادخواست به دفتر دادگاه نخست مدیر دفتر دادگاه دادخواست و پیوست های آن را مورد بررسی قرار می دهد. اگر در پرونده نقصی وجود داشته باشد، اخطار رفع نقص توسط مدیر دفتر صادر می شود. در این صورت خواهان ده روز فرصت دارد تا در خصوص رفع نقص از دادخواست اقدام نماید.
پس از رفع نقص، پرونده به نظر رئیس دادگاه می رسد. رئیس دادگاه دستور تعیین وقت دادرسی و احضار طرفین را صادر می کند. پس از تشکیل جلسه در خصوص مطالبه وجه التزام، دادگاه اظهارات طرفین را می شنود، دادخواست و محتویات آن را بررسی می کند.
پس از اعلام ختم دادرسی، دادگاه در خصوص دعوای مطالبه وجه التزام تعیین تکلیف کرده و دادنامه را صادر می کند. اگر تخلف از تعهدات قراردادی توسط خوانده برای دادگاه ثابت شود، حکم محکومیت او به پرداخت وجه التزام صادر می شود. همانطور که اشاره شد دادگاه نمی تواند به بیشتر یا کمتر از مبلغ مندرج در قرارداد حکم دهد.